سبک نقاشی ناتورالیسم (طبیعتگرایی) بهدنبال بازنمایی واقعیت است بدون آرایش، زیباسازی یا ایدئالگرایی. شما در ناتورالیسم با تصویری روبهرو میشوید که با مشاهدهی دقیق، روشمند و گاه نزدیک به دقت عکاسی ساخته شده است و بیشتر روی ادغام انسان در بستر طبیعی اجتماعی تمرکز کرده است. در این مطلب، تعریف جامع سبک ناتورالیسم در نقاشی، تاریخچه، ویژگیها، تفاوتش با رئالیسم، هنرمندان برجسته، دلایل کوتاه بودن دوران این مکتب و میراث ماندگار آن را میخوانید.
در نقاشی سبک ناتورالیسم، معیارِ حقیقت، دیدن و سنجشپذیری است. هنرمند تلاش میکند سوژه را در بافت طبیعی و اجتماعیاش نشان دهد؛ از منظرههای محلی تا کار و زیست روزمرهی مردم. ناتورالیسم از یک طرف میراثدار رئالیسم است (دقت در زندگی واقعی) و از طرف دیگر از سبک رمانتیسم، روشهای مشاهدهی طبیعت را قرض میگیرد؛ نتیجه این کار، تصویری است که هم «واقعی» است و هم از نظر بصری دقیق و ترکیببندیشده است. آن هم اغلب با وضوحی که با عکاسی مو نمیزند.
البته ناتورالیسم تنها یکی از شاخههای پرجزئیات دنیای نقاشی است. اگر دوست دارید بدانید این سبک در کنار دیگر جنبشهای هنری چه جایگاهی دارد، پیشنهاد میکنیم به مقالهی انواع سبک نقاشی سر بزنید و با مسیر تحول هنر از رئالیسم تا آبستره آشنا شوید.
اصطلاح «naturalism» دستکم از قرن هفدهم برای «راستنمایی» بهکار میرفت، اما ناتورالیسمِ مکتبی در اواخر قرن نوزدهم تثبیت شد و در دهههای ۱۸۷۰ تا۱۸۸۰ به اوج رسید. این جریان، همزمان با رونق گرفتن نقاشی فضای باز، مدارس یا گروههای منطقهای گسترش یافت:
حالا که با روح کلی ناتورالیسم آشنا شدید، بیایید دقیقتر شویم و به سراغ ویژگیهای کلیدی این سبک برویم؛ همان مؤلفههایی که ناتورالیسم را از دیگر جنبشهای واقعگرایانه متمایز میکنند:
هدف، بازتاب بیطرفانهی واقعیت است؛ نه زیبانمایی نئوکلاسیک و نه اغراق رمانتیک. در بسیاری از نقاشی های سبک ناتورالیسم، جزئیات نور، بافت، آناتومی و محیط با دقتی مهندسی ثبت میشود.
ناتورالیستها به مشاهدهی طولانیمدت، مطالعات میدانی، اتودهای رنگ و نور و حتی بهرهگیری از عکاسی بهعنوان ابزار حافظه و ترکیببندی تکیه میکردند. نتیجه کارشان هم، دقت ترکیببندی و سازگاری نوری قابل سنجش است.
اغلب سوژهها، کار، معاش، مناظر بومی و اقلیم محلیاند. شما با کشاورز خسته کنار خرمن، با ساحلنشینان در مه صبحگاهی یا با بچههای کوچههای شهر روبهرو میشوید نه قهرمانان اسطورهای.
در ادبیات ناتورالیستی (الهام از اندیشهی اِمیل زولا و تِن)، انسان در محاصرهی شرایط دیده میشود: اقلیم، طبقه، حرفه و محیط اجتماعی، رفتار و سرنوشت او را شکل میدهند.
یکی از امضاهای ناتورالیسم، ادغام فیگور انسانی در دل منظره یا سناریو است؛ پیکره اغلب جزئی از کل محیط است، نه مرکز تمام عیار کادر. این جابهجایی تاکید و تمرکز روی سوژه، تفاوتی مهم با رئالیسم اجتماعی چهرهمحور ایجاد میکند.
هر دو «واقعیتگرا» هستند، اما رئالیسم بیشتر بر نقد اجتماعی و روایت تکیه دارد و پیکرهی انسانی معمولاً کانون کادر است. ولی ناتورالیسم با دقت بصریِ فراتر (نزدیک به عکس) و ادغام انسان در بستر طبیعی اجتماعی شناخته میشود و تاکیدش بر راستنماییِ (true-to-life) «محیط» است. اگر میخواهید ریشههای فکری و تصویری ناتورالیسم و تفاوتش با رئالیسم را بهتر درک کنید، حتماً نگاهی به مقالهی سبک نقاشی رئالیسم بیندازید؛ در این مقاله دربارهی واقعگرایی اجتماعی و تفاوت نگاه هنرمندان رئالیست و ناتورالیست توضیح دادهایم.
ناتورالیسم نشان داد که مشاهدهی دقیق و صادقانه میتواند به خودی خود زیباشناسی بسازد. گرچه عمر این مکتب کوتاه بود، اما میراثش در امپرسیونیسم (توجه به نور) و حتی در فوتورئالیسم ادامه یافت. شما هر زمان که در تابلویی انسان را بخشی از بافتِ محیط ببینید و دقتی نزدیک به عکس احساس کنید، رد ناتورالیسم را دنبال کردهاید. اگر شما هم میخواهید تمرین طراحی و مشاهدهی دقیق را مثل نقاشان ناتورالیست تجربه کنید، داشتن یک میز شیبدار طراحی ابزار ضروری شماست. زاویهی درست میزهای قابل حمل و قابل تنظیم گودوود باعث میشود بتوانید ساعتها روی جزئیات تمرکز کنید، بدون اینکه احساس خستگی داشته باشید. برای دیدن مدلهای این میز حتما به این صفحه سر بزنید.
بهطور مستقیم نه. ناتورالیسم روی مشاهدهی بیطرفانه تمرکز داشت. بااینحال، نشاندادن کار و زیست طبقات مختلف، زاویه جامعهشناختی به آثار ناتورالیسم میداد.
چون رابطهی انسان و محیط در بسترهای بومی روشنتر دیده میشود: کار، اقلیم، خاک و نور، همگی اثر میگذارند.
بله. به شرطی که اثر هم واقعیت اجتماعی را برجسته کند (رئالیسم) و هم دقت مشاهده و ادغام انسان منظره را نشان بدهد (ناتورالیسم).
زیرا ایدهآلسازی کلاسیک را کنار میگذاشت و حقیقت لخت و بیپیرایه را ترجیح میداد برای همین برای ذائقهی آکادمی «کموقار» تلقی میشد.
در ناتورالیسم تأکید بر جزئیات و شباهت دقیق به طبیعت مطرح است، انگار که نقاشی از دل واقعیت بیرون کشیده شده. اما در رئالیسم هدف، روایت زندگی و پیام اجتماعی یا انسانیِ پشت تصویر است، نه فقط دقت ظاهری.
