نکاتی درباره وسایل سیاه قلم که باید بدانید

برای موفقیت در هر کاری باید ابزار و وسایل آن را شناسایی کرد و با کمک بهترین و ساده‌ترین روش‌ها آن را انجام داد. در این بین، استفاده از ابزار حرفه‌ای برای کارهای هنری و مخصوصا سیاه قلم جایگاه ویژه‌ای دارد. زیرا هر چقدر هم که یک هنرمند در کار خود خبره باشد، این ابزار نقش مهمی در نتیجه کار خواهند داشت.

البته تهیه کردن وسایل سیاه قلم نیز نیاز به تخصص دارد؛ زیرا خرید یا انتخاب اشتباه وسایل می‌تواند شما را از این هنر دل‌زده یا به‌کلی نااُمید کند. پس برای یک شروع حرفه‌ای باید با تجهیزات آن آشنا شده و مناسب‌ترین گزینه‌ها را برای خود شناسایی کنید. مثلا اینکه بدانید نشستن پشت چه میزی برای شما راحت‌تر است یا استفاده از چه مارک زغالی نتیجه بهتری برای شما دارد.

با توجه به اهمیتی که نوع و برند وسایل حرفه ای سیاه قلم روی نتیجه کار دارند، تصمیم گرفتیم در این مطلب وسایل لازم برای طراحی سیاه قلم را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم تا هنرجویان با اطلاعات کامل‌تری برای خرید اقدام کنند.

گذری به تاریخچه سیاه قلم

قبل از آنکه وسایل حرفه ای سیاه قلم را معرفی کنیم، بد نیست کمی هم با این هنر آشنا شویم و سری به تاریخچه آن بزنیم. سیاه‌ قلم یکی از هنرهای پرطرف‌دار در سراسر جهان است که هنرمند را قادر می‌سازد به کمک خطوط، سایه‌ها و تفاوت تونالیته‌ها یک اثر هنری فوق‌العاده خلق کند. این هنر برخلاف نقاشی به وسایل چندانی احتیاج ندارد و فقط از ترکیب رنگ‌های سیاه و سفید حاصل می‌شود و به همین دلیل در بین اغلب هنردوستان، محبوب‌تر از نقاشی است.

تاریخچه دقیق این هنر چندان مشخص نیست. شاید تولد این هنر به دوران انسان‌های نخستین برگردد! روزی که یک انسان با تکه‌ای ذغال باقی‌مانده از آتش و برای سرگرمی، روی دیوار غار چند طرح ساده کشید و با همین طرح‌های ساده نشانه‌ای از حیات را به آیندگان منتقل کرد.

این هنر در ایران نیز از سال‌های دور وجود داشته و یکی از معروف‌ترین هنرمندان سیاه قلم تاریخ ایران، “میرزا عباس کشوری” است که در قرن 19 زندگی می‌کرد. هنوز هم افراد زیادی در کشورمان در این حوزه فعالیت می‌کنند و در کنار خلق آثار هنری چشم‌نواز، مشغول آموزش به هنرجوهای جوان نیز هستند.

11 ابزار ضروری برای طراحی سیاه قلم

همان‌طور که گفتیم بر خلاف نقاشی، وسایل طراحی سیاه قلم چندان زیاد نیستند و شما می‌توانید با خرید این چند مورد، وارد دنیای سیاه قلم شوید. طراحی سیاه قلم یک کار زمان بر و با ظرافت است و هرچه زمان و دقت بیشتری صرف کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت.

اما نکته‌ای که در اینجا باید به آن توجه کنید؛ کیفیت این وسایل است. به عبارت دیگر هر چه جنس ابزار شما مرغوب‌تر باشند، خروجی نهایی شما نیز جذاب‌تر خواهد بود. اگر شما هم جزو افراد تحت آموزش هستید، می‌توانید فهرستی از وسایل مورد نیاز طراحی سیاه قلم حرفه ای را در ادامه ببینید.

۱. قلم مو یا براش

قلم مو فقط برای نقاشی نیست! بلکه برای هنر سیاه قلم هم استفاده می‌شود و یکی از ابزارهای اصلی آن به شمار می‌رود. در سیاه قلم شما برای محو کردن سایه‌ها و کار کردن با پودر ذغال از قلم‌مو استفاده می‌کنید. قلم‌موها به دو دسته‌ تقسیم می‌شوند:

• قلم‌مو با موی طبیعی: قلم‌موهایی با موی طبیعی معمولا نرم‌تر هستند و دوام بیشتری دارند. این نوع برای پخش کردن یکنواخت گرد زغال روی سطح کار استفاده می‌شود.
• قلم‌مو با موی مصنوعی: این قلم‌موها از الیاف مصنوعی تهیه شده و زبر هستند و در کارهایی که نیاز به محو کردن بیش از حد سایه‌هاست مورد استفاده قرار می‌گیرند.

قلم‌موها در سایزهای مختلفی تولید می‌شوند و اغلب برای کشیدن یک طرح شما نیاز به چند سایز قلم‌مو دارید. البته گاهی هنرمندان برای خلق یک سبک جدید سعی می‌کنند، ابزار کار خود را محدود کرده و فقط از یک یا دو قلم‌مو کمک بگیرند. در مقاله انواع سبک نقاشی، بیشتر در این مورد حرف زدیم و سبک‌های مختلف را توضیح دادیم.

در سیاه قلم باید بسته به طرح مورد نظرتان، مناسب‌ترین سایزها را انتخاب کنید. قلم‌موهایی که باریک هستند (شماره‌های 0 تا 2) معمولا برای دورگیری یا برای کارهایی که جزئیات زیادی دارند، استفاده می‌شوند.

از قلم‌موهای پهن (5 تا 10) هم برای کارهای بزرگ‌تر استفاده می‌شود و فراموش نکنید که قلم موهای بزرگ، پودر زغال بیشتری درون خود نگه می‌دارند و نیازی نیست دائما آن را شارژ کنید. در واقع اگر سایز قلم مو را به درستی انتخاب نکنید یا قلم موی مناسب در دسترس نداشته باشید، کارتان کمی سخت می‌شود. مثلا اگر برای کارهای بزرگ به جای قلم شماره 7 ، قلم شماره 2 را به کار بگیرید، علاوه بر زمان بر بودن آن به سختی می‌توانید سطح کار را یک‌دست کنید.

۲. مداد کنته

تفاوت اصلی مدادهای کنته با بقیه‌ی مدادها در مغز آنهاست. عده‌ای این مداد را با مداد زغالی اشتباه می‌گیرند و تصور می‌کنند مغز این مدادها از جنس زغال است؛ اما باید بدانید ترکیبی از اکسید آهن، اکسید تیتانیوم، گرافیت و زغال برای ساخت مغز مداد نکته به کار می‌رود. به همین دلیل سایه‌های جذاب‌تری را به کمک مداد کنته می‌توان ایجاد کرد. اگر برای خرید وسایل طراحی سیاه قلم رفته باشید حتما با مدل‌های مختلفی از آن مواجه خواهید شد:

• مداد کنته‌ گچی
• مداد کنته چرب
• مداد کنته سافت
• مداد کنته مدیوم
• مداد کنته هارد
• مداد کنته سفید

برای ساخت مدادهای کنته رنگی علاوه بر ترکیب گفته شده، رنگ‌دانه نیز اضافه می‌شود. بسیاری از اساتید مطرح سیاه قلم برای خرید مداد کنته؛ برندهایی مثل کنته پاریس، فابرکاستل، جانسون، کرتاکالر و استدلر را به هنرجویان خود توصیه می‌کنند.

هنگام استفاده از این مدادها باید نهایت دقت را به کار ببرید؛ زیرا در صورت اشتباه به‌سختی می‌توان رد آن را پاک کرد و ممکن است تمام زحمت شما به باد رود. همین‌طور حواستان باشد که مداد کنته را پرت نکنید؛ زیرا در اثر کوچک‌ترین ضربه، مغز آن پودر شده و دیگر کارایی ندارد.

۳. محوکن

از محو کن برای محو کردن خطوط و نرم‌تر کردن اثر مداد و ایجاد سایه‌ها استفاده می‌شود. محو کن یا Blending Tool از کاغذهای فشرده شده و به صورت یک مداد کاغذی لوله‌ای تولید می‌شود. استفاده از محو کن در کنار قلم ‌مو باعث سه‌بعدی شدن سایه‌ها و برجسته کردن اثر می‌شود.

گاهی ممکن است برای یک طرح لازم باشد هم‌زمان از چند نوع مداد کنته و محوکن استفاده کنید. با توجه به حساسیت نگهداری و استفاده از این ابزارها ما به شما توصیه می‌کنیم از استند مداد رنگی که در سایت به صورت 24 تایی، 36 تایی و 48 تایی وجود دارد کمک بگیرید.

۴. پاک‌ کن

این وسیله تولید شده است تا ثابت کند بشر جایزالخطاست! می‌توانیم این وسیله‌ی کوچک را مهم‌ترین ابزار طراحی بدانیم! هرچند بعضی اساتید معتقدند استفاده از پاک ‌کن درست نیست و نباید در روند طراحی از آن استفاده کرد؛ اما به هر حال شما برای ایجاد برخی سایه‌ها و تمیزکاری نهایی به آن نیاز دارید. پاک‌کن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• پاک کن صابونی: این پاک ‌کن نرم بوده و به بافت کاغذ آسیب نمی‌زند. در نتیجه قدرت پاک‌کنندگی زیادی ندارد و فقط برای پاک کردن خط‌های کمرنگ کاربرد دارد.
• پاک کن خمیری: این پاک‌کن‌ها که به شکل خمیربازی هستند، به هر شکل و قالبی درمی‌آیند. پاک‌کن‌های خمیری را می‌توان یکی از بهترین وسایل سیاه قلم نامید که پسماند ندارند و اطراف میز کار شما را کثیف نمی‌کنند. برای پاک کردن با این پاک‌کن‌ها باید به صورت عمودی روی محل مورد نظر قرار داده و با ضربات آهسته و ریز، از آن استفاده کنید. پاک کن خمیری در واقع در هر ضربه باعث می‌شود بخشی از پودر کنته یا زغال از روی سطح برداشته شود.
• پاک کن مدادی: این پاک‌کن‌ها به شکل مدادهایی با مغز پاک کن تولید می‌شوند و اغلب در قسمت انتهای آن، فرچه‌های کوچکی وجود دارد. به همین دلیل به پاک کن فرچه‌ای هم معروف است و جزو وسایل ضروری سیاه قلم به شمار می‌رود. زیرا از آن برای تمیز کردن بقایای پاک کن روی سطح کار استفاده می‌شود. سعی نکنید گردهای کنته یا زغال موجود روی کاغذ را با این فرچه تمیز کنید، زیرا باعث رنگ دادن پودرها و کثیف شدن نقاشی می‌شود. این پاک کن وسیله‌ای برای تصحیح نیست و بیشتر برای طراحی سیاه قلم هایپررئال استفاده می‌شود.
• پاک کن اتودی: این پاک‌کن‌ها شبیه اتودی هستند که به جای مغز مداد، مغز پاک‌کن دارند و بعد از تمام شدن آن فقط کافیست مغزی آن را عوض کنید. از این پاک ‌کن برای انداختن خطوطی ظریف مثل تارهای مو استفاده می‌شود.
• پاک کن برقی: این پاک کن‌ها که باتری کار میکنند، نوک چرخشی دارند و برای پاک کردن نقاطی که باید کاملا سفید شوند مثل برقهای داخل چشم یا اثرات قطره آب بکار می‌روند. پاک‌کن‌های برقی معمولا کمی گران هستند؛ اما استفاده از آن، جلای خاصی به نقاشی شما خواهد داد.

۵. پودر زغال

در طراحی سیاه قلم به خصوص طراحی هایپر رئال، پودر زغال نقشی اساسی دارد. استفاده از سیاهی زغال به نقاشی شما بُعد می‌دهد و باعث طبیعی‌تر شدن آن می‌شود. دو نوع پودر زغال چرب و خشک در بازار وجود دارد و بیشتر تکنیک‌های سیاه قلم با همکاری قلم‌ مو و پودر زغال اجرا می‌شوند.

۶. کاغذ پوستی

کاغذ پوستی از سلولز ساخته شده و بسیار نازک است. اگر جزو افراد مبتدی هستید بهتر است کاغذ پوستی را به‌عنوان یکی از وسایل لازم برای طراحی سیاه قلم تهیه کنید تا بدون کمترین خط خوردگی و کثیف‌کاری بتوانید طرح اولیه را روی مقوا بکشید. همچنین هنگام کار با این کاغذ احتیاط به خرج دهید؛ چون زود پاره می‌شود. سایز این کاغذ بستگی به کار شما دارد؛ اما معمولاً دو سایز پرطرف‌دار 70100 و 5070 در بازار موجود هستند. خبر خوب این که کاغذ پوستی جزو یکی از ارزان‌ترین لوازم نقاشی سیاه قلم حرفه ای به شمار می‌رود.

۷. کاتر

کاتر یکی از ابزارهایی است که به طور مستقیم در نقاشی سیاه قلم کاربرد ندارد. اما نقش مهمی در تراشیدن مدادهای کنته، تیز کردن پاک‌کن‌ها و… ایفا می‌کند. البته در برخی موارد مجبورید برای سرعت بخشیدن به کار از سمباده‌های نرم برای یکدست کردن نوک مداد هم کمک بگیرید. دقت کنید هر چه شماره سمباده بالاتر باشد، نرم‌تر است و به درد سیاه قلم می‌خورد.

۸. میز طراحی

شما برای طراحی سیاه قلم نیاز به میزی دارید که پشت آن راحت باشید و روی طرح خود با تسلط کار کنید. میزی که از نشستن پشت آن، احساس خستگی نکنید و متناسب با نیازهای شما طراحی شده باشد. ما در گوود وود سعی کردیم با در نظر گرفتن نیاز همه افراد، انواع میز طراحی را تولید کنیم تا هر کسی بتواند بهترین گزینه را برای خود انتخاب کند. این میزهای شیب‌دار قابلیت تا شدن دارند و حتی می‌توانید به‌راحتی آن را منتقل کرده و در هر جایی نقاشی بکشید.

۹. مقوای طراحی

مقوای «اشتنباخ»، «اِلِر»، «بریستول»، «فابریانو» و «سی آگران»، مناسب‌ترین مقواها برای سیاه قلم هستند. این مقواها گرماژ یا ضخامت متفاوتی دارد. هر چقدر گرم کاغذ بالاتر باشد، ضخامت و قیمت بیشتری دارد؛ بنابراین موقع خرید وسایل سیاه قلم با توجه به نوع طرح خود، گرماژ مناسبی را تهیه کنید. این کاغذها معمولا دو رو دارند، یک روی آن زبر و یک روی آن صاف‌تر است. بسته به سبک کاری که آموزش می‌بینید می‌توانید از هر دو رو استفاده کنید.

۱۰. کف دریا

مطمئناً این وسیله عجیب‌ترین وسیله از لیست خرید شما خواهد بود! کف دریا، صدف یک جانور دریایی است که بعد از مرگ جانور روی سطح دریا و شبیه کف یافت می‌شود. این وسیله که معمولا سفید رنگ و سبک است، با کاتر به صورت پودر تراشیده شده و ترکیب آن با پودر زغال برای انواع حجم و سایه روشن به کار می‌رود.

۱۱. تخته شاسی

تخته شاسی یکی دیگر از وسایل لازم برای طراحی سیاه قلم است. این وسیله طرح‌ها و سایزهای مختلفی دارد و معمولاً برای شروع طراحی سیاه قلم سایز A3 و بعد از کمی پیشرفت سایز A2 آن را باید بخرید.

با میزهای استاندارد گوود وود، برای ساعت‌ها نقاشی بکشید

سیاه قلم یکی از شاخه‌های هنری است که نیاز به ابزار زیادی ندارد و به‌علاوه اکثر وسایل لازم برای طراحی سیاه قلم چندین سال برای شما عمر می‌کنند. شاید نیاز باشد گهگاهی یک یا دو مداد کنته جدید بخرید یا مغزی پاک برقی و پاک کن اتودی خود را عوض کنید.

اما نکته ای که باید به آن دقت کنید کیفیت لوازم و سلامت جسم شما است. برخی افراد زمانی که شروع به نقاشی می‌کنند، آن‌قدر در کارشان محو می‌شوند که ساعت‌ها از پشت میز تکان نمی‌خورند. اگر شما هر جزو این افراد هستید؛ توصیه می‌کنیم سری به سایت گود وود بزنید و با تهیه میزهای استاندارد و سایر ابزاری که ممکن است به راحتی شما کمک کنند، قدمی برای سلامت خود بردارید.

سوالات متداول