نقاشی یکی از راه‌های ارتباطی مردم است که همواره پیام‌های مختلفی را در خود جای می‌دهد. از گذشته تاکنون سبک های نقاشی ایرانی دگرگونی و تغییرات زیادی را تجربه کرده است. قدمت این هنر در ایران به دوران غارنشینی و تاریخ بشر برمی‌گردد.
با توجه به نقاشی‌هایی که در غارها و همینطور سفال‌های قدیمی پیدا شده، می‌توان به این نتیجه رسید که مردم ایران از دوران باستان با هنر نقاشی آشنا بوده‌اند و از آن برای نمایش مضمون‌های مختلف استفاده می‌کردند. تنوع و تاریخچه عمیق این هنر، منجر به ظهور انواعی از سبک‌ها و روش‌های نقاشی گردیده که هر کدام از آنها نمایانگر جنبه‌های مختلف فرهنگ، اعتقادات و ذوق هنری ایرانی می‌باشند. این هنر متناسب با دوران و زمان‌های مختلف تغییر کرده تا به شکل امروزی خود برسد.
در ادامه با ما همراه باشید تا سبکهای مختلف نقاشی ایرانی و نقاشی سنتی ایرانی و تاریخچه آن را به طور کامل‌تر مورد بررسی قرار دهیم. این مقاله سعی دارد تا به خوانندگان خود کمک کند تا در عمق و تنوع سبکهای نقاشی ایرانی، به دنیای پرشور و زیبای هنر این سرزمین دست یابند.
ایران نقاشی منحصربه‌فردی دارد که در جهان بی‌همتاست و با وجود تمام تغییرات آن در طول زمان، هیچ نوع شبیه‌سازی در آن دیده نمی‌شود؛ به همین دلیل نقاشی ایرانی توانست تا سرحد کمال رشد کند. یکی از ویژگی‌های اصلی این نقاشی پیوستگی درونی آن است که فکر شرقی در آن پنهان شده و به نیازهای تماشاگر اهمیت می‌دهد.
مضامین مختلفی از این هنر ایرانی در طول زمان به چشم می‌خورد که از جمله آنها می‌توان به مضامین حماسی، عرفانی، تغزلی و همینطور اخلاقی اشاره کرد.
جهان‌بینی یک هنرمند ایرانی پایه خیالی و رمانتیک دارد و صحنه نقاشی خود را برای لذت بردن خود و تماشاگر خلق می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت که نقاشی ایرانی عمق و دامنه وسیعی دارد و با دید شاعرانه و کاملاً ملموس، دریچه جدیدی از دنیای دیگر را به تصویر می‌کشد.
ویژگی خاصی که در این نقاشی به چشم می‌خورد، قابل لمس بودن شور و شوق ترکیب شده با عشق و رویا است؛ در واقع هنرمند ایرانی علاوه بر مهارت تکنیکی و قدرت قلم خود، نقاشی را همراه با احساسی عمیق و نگاهی فلسفی از هستی ترسیم می‌کند و کاملاً احساس تماشاگر را برانگیخته می‌سازد.
نقاشی ایرانی عمدتاً تحت‌تأثیر فرهنگ و ادیان متعددی همچون زرتشتیان، اسلام و… و هنرهای محلی مانند قلم‌زنی، منجوق‌کاری و میناکاری بوده است. از نقاشی‌های دیواری مهمانسراها و مساجد تا نقاشی‌های روی سفال‌ها و کتیبه‌های تاریخی، هر کدام به زیبایی و اصالت خاص خود شهرت دارند. ترکیب رنگ‌های زنده، موضوعات دینی، فرهنگی و طبیعت، همه در کنار هم به تنوع بیشتری از نقاشی ایرانی منجر شده است که هر کدام از آنها شاهکارهایی از هنر و ذوق هنرمندان این سرزمین را به نمایش می‌گذارند.
یکی از نکات مورد توجه در نقاشی، ابزار و تجهیزات مورد استفاده است که به هنرمند در جهت خلق آثاری ارزشمند کمک می‌کند. به عنوان مثال؛ میز طراحی، به‌عنوان یک فضایی که برای خلق و خویشتن‌گری هنری ساخته شده است، می‌تواند برای هنرمندان ایرانی محیطی مناسب و الهام‌بخش فراهم کند و نقش مهمی را در تسلط نقاش بر صفحه پیش رو داشته باشد.
پژوهش‌ها در رابطه با تاریخچه نقاشی در ایران از اوایل سده بیستم آغاز شد. با وجود حضور نژادها، اقوام و ملیت‌های گوناگونی در این کشور و عواملی همچون تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی و تأثیرپذیری از کشورهای دیگر، نقاشی ایرانی ماهیت خود را در طول تاریخ حفظ کرده و با تمام هنرهای جهان تفاوت دارد.
بسیاری از افراد در پاسخ به این سوال که نقاشی ایرانی چیست به یاد مینیاتور یا نگارگری می‌افتند که مشهورترین نمونه هنر ایرانی است. با این حال نقاشی ایرانی تنها به این مورد محدود نمی‌شود و در عرصه‌های مختلفی نظیر صخره‌نگاری، نقش‌های برجسته، نقوش روی سفالینه‌ها و مفرغ‌ها و مهرها و همینطور نقاشی دیواری نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
امروزه برای داشتن تجربه جذاب‌تر در هنگام طراحی و نقاشی می‌توان از ابزارهای متنوعی استفاده کرد؛ یکی از این ابزارها استند مداد رنگی است که به شما امکان قرار دادن مدادهای رنگی به‌صورت ایستاده را می‌دهد. به کمک این استند می‌توانید به‌راحتی رنگ‌ها را تشخیص داده و از آنها استفاده کنید. جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این محصول به بخش مربوط به معرفی انواع استند مداد رنگی مراجعه کنید.
پژوهشگران بر اساس تحولات هنری و ویژگی‌های سبکهای مختلف، تاریخ نقاشی ایران را به چهار بخش دوران کهن، میانه، جدید و معاصر تقسیم بندی نموده‌اند:
دوران کهن از صخره‌نگاری‌های کوهدشت لرستان که صحنه‌ای از شکار حیوانات به‌طرز ساده و ابتدایی است، آغاز شده و تا سفالینه‌های کاشان در دوران حکومت سلجوقیان را در بر می‌گیرد.
دوران میانی که شامل هنر دوران ایلخانی تا دوران صفوی است، بیشتر به‌صورت کار در کارگاه‌های هنری بود. علاوه بر این هنر چین و سبک غربی نیز پای خود را به نقاشی‌های ایرانی باز کرد و جلوه‌های جدیدی از نگارگری در ایران به نمایش گذاشته شد.
دوران جدید شامل ادامه هنر صفوی تا دوران قاجار است که در آن شاهد الگوبرداری از نقاشی طبیعت‌گرای اروپایی، پیکرنگاری درباری، رواج زیرلاکی (خلق تصاویر بر روی قلمدان، قاب آیینه، صندوقچه و…) هستیم.
در دوران معاصر تاریخ نقاشی در ایران چهار دوره نقاشی آکادمیک، نگارگری جدید، نقاشی قهوه‌خانه و نقاشی نوگرا به‌طور همزمان با یکدیگر پیش می‌رفتند.
طراحی سنتی برگرفته از آموخته‌ها و الهام‌های هنرمند از جلوه‌های طبیعت است و در چهارچوب مشخصی اجرا می‌شود. نقاشی باستانی ایرانی با تکیه بر احساس هنرمند و در موضوعات مختلفی مانند مذهبی، حماسی، عرفانی، تخیلی و… ترسیم می‌گردد. از مهم‌ترین شاخصه‌ها و ویژگی های نقاشی ایرانی سنتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اگر بخواهیم آثار نقاشی سنتی را دسته‌بندی کنیم می‌توانیم آنها را در پنج دسته نگارگری، تذهیب، تشعیر، گل و مرغ و نقاشی قهوه‌خانه‌ای جای دهیم. در ادامه هر یک از این دسته‌ها را به‌صورت مختصر توضیح می‌دهیم:
نگارگری هنری ظریف و محصول خیال و رویا‌پردازی هنرمند است که با داشتن ویژگی‌های تزئینی، برای ایجاد نگاره‌های مستقل و کاربردی مانند کتاب‌آرایی و دیوارنگاری استفاده می‌شود. این نوع از نقاشی در مقایسه با سایر آثار سنتی، تنوع بیشتری از لحاظ موضوع، رنگ آمیزی، ترکیب‌بندی و گستردگی دارد.
تذهیب ترکیبی از نقش‌های گیاهی (اسلیمی و ختایی) و هندسی (گره‌ها) است که گاهی هنرمندان آنها را با نقوش حیوانی و انسانی نیز تلفیق می‌کنند. رنگ‌های مورد استفاده در این نوع از نقاشی های سنتی ایرانی بیشتر لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد، نارنجی، مشکی، نقره‌ای و طلایی است.
در دوران قدیم از تذهیب برای تزئین حاشیه‌های کتب تاریخی و مذهبی استفاده می‌شد؛ اما امروزه این هنر به عنوان یک نگاره مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در تشعیر از یک یا دو رنگ برای طراحی و رنگ آمیزی نقوش سنتی (گیاهی، حیوانی و انسانی) برای پر کردن زمینه یا حاشیه استفاده می‌شود. قلم‌گیری خاص در این نوع از نقاشی ایرانی سنتی از ویژگی‌های بارز آن محسوب می‌شود.
در این نوع نقاشی با خیال‌پردازی، رابطه عارفانه‌ای میان گل و مرغ آوازخوان به تصویر کشیده می‌شود. در این نقاشی ایجاد هماهنگی و توازن میان عناصر مختلف نقاشی ظرافت خاصی دارد. هنر گل و مرغ به‌طور معمول بر روی سطوح کاغذی و مقوایی یا چوبی اجرا می‌گردد.
یکی دیگر از نقاشی های سنتی ایرانی نقاشی قهوه‌خانه‌ای است که با مضمون‌های رزمی، مذهبی و بزمی به تصویر کشیده می‌شود. خاستگاه این هنر سنت کهن قصه‌خوانی، مرثیه‌سرایی و تعزیه خوانی در ایران بوده و تاریخچه آن به قرن‌ها پیش از به وجود آمدن قهوه‌خانه‌ها برمی‌گردد.
نقاشی هنر بسیار محبوبی است که از زمان‌های گذشته تا به امروز در اشکال مختلفی خلق شده است. این هنر هسته اصلی ابراز حالت‌های انسانی مانند امید، ترس، رویاها و… را تشکیل می‌دهد. گذشت زمان باعث شد تا این هنر مسیری طولانی را طی کرده و با تغییرات بسیار، انواع سبک نقاشی را خلق نماید. شما می‌توانید برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در رابطه با این موضوع، به مقاله انواع سبک نقاشی مراجعه کنید.
نقاشی‌های تاریخی به جا مانده از دوره‌های مختلف بازتاب‌دهنده فرهنگ و تاریخ هر یک از دوره‌ها است. سبک های نقاشی ایرانی در هر یک از دوره‌های تاریخی توسط نقاشان برجسته و مهمی به تصویر کشیده شده‌اند. در ادامه به بررسی انواع سبکهای نقاشی در دوران مختلف می‌پردازیم.
سبک بغداد یا مکتب عباسی دوره کوتاهی برای هنر اسلامی در اواخر سده 12 میلادی در پایتخت بغداد محسوب می‌شود. این سبک نقاشی بیشتر به واقع گرایی و نقاشی بیزانسی شباهت داشت و نفوذ هنر ایرانی در آن بسیار کم بود. با این حال ترکیب‌بندی متقارن، رنگ طلایی و هاله‌های دور سر در برخی از آثار قابل مشاهده بود.
در مکتب بغداد حالت چهره‌ها شباهت زیادی به نژاد سامی دارند و به‌همراه ریش سیاه بلند و بینی کشیده ترسیم می‌شوند. تصویرسازی و نقاشی این دوره به‌عنوان بخش از نوشته‌های کتاب محسوب می‌شد؛ در واقع خطاط بخشی از صفحه را برای نقاشی خالی می‌گذاشت تا پس از اتمام کار خود بر روی آن کار کند. به‌طور کلی نیز این فضاهای خالی فاقد هر نوع کادری بودند.
این سبک نقاشی را با عنوان نقاشی سنتی ایرانی ساده نیز می‌شناسند. از ویژگی‌های نقاشی‌های این سبک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در میان انواع سبک های نقاشی ایرانی سبک سلجوقی به‌عنوان اولین مکتب نگارگری ایران بعد از اسلام محسوب می‌شود. در این سبک از نقاشی، هنر ایرانی کاملا قابل مشاهده و لمس است. در این دوره نقاشی روی سفال رواج پیدا می‌کند و موضوعات نقاشی نیز از علمی به ادبی تغییر می‌یابد. استفاده از موضوعاتی مانند شکار و داستان‌های ایرانی یکی از تأثیرات هنر ساسانی بر مکتب سلجوقی است.
در سبک سلجوقی همچنان سادگی در ترکیب‌بندی‌ها حفظ شد؛ اما مهم‌ترین تفاوت آن با مکتب بغداد تأثیرات آن از نقاشی ساسانی (پیش از اسلام) و سلایق شرق دور (چین) بود. علاوه بر این در سبک سلجوقی پس‌زمینه را رنگ می‌کردند و از نقش‌های اسلیمی زیاد استفاده می‌شد.
در این سبک، بیشتر بانوهایی با چهره‌های گرد و چشم‌های بادامی و زیورآلات به تصویر کشیده می‌شدند. در بسیاری از پیکره‌ها نیز هاله‌ای دور سر کشیده می‌شد تا آن را از پس‌زمینه جدا سازد. همچنین سرهای بزرگتر از بدن و داشتن بازوبند نیز از دیگر مشخصه‌های موجود در این نوع نقاشی ایرانی سنتی محسوب می‌شد.
نقاشی ایرانی با وجود تمام فراز و نشیب‌هایی که از گذشته تاکنون تجربه کرده، به سنت اصلی خود وفادار مانده است. به‌طور کلی انواع سبک های نقاشی ایرانی در تاریخ جهت ثبت تصاویر و وقایع، تاریخ و فرهنگ مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در دوره‌های مختلف تاریخی ایران سبکهای نقاشی ایرانی دچار تغییراتی شده است که به‌خوبی می‌توان آنها را لمس کرد. نقاشان ایرانی آثار ماندگاری را در هر دوره خلق نموده‌اند که در موزه‌ها می‌توان آنها را مشاهده نمود.
در صورتی که نیاز به اطلاعات بیشتری در خصوص سبک های نقاشی ایران داشتید می‌توانید با کارشناسان ما در سایت گود وود درمیان بگذارید. تمام هدف ما در گود وود طراحی و ساخت وسیله‌هایی است که علاوه بر سادگی و زیبایی، کارایی نیز داشته باشند.
با توجه به وجود آثار نقاشی‌های ابتدایی در غارهای ایران، می‌توان گفت که این هنر در ایران قدمتی طولانی دارد.
نقاشی ایرانی در دوره‌های مختلف برای نشان دادن مفاهیمی همچون داستان‌ها و وقایع، تاریخ و فرهنگ آن دوره مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
نقاشی ایرانی با وجود تمام تأثیرپذیری‌ها توانست ماهیت و اصالت خود را در هر دوره‌ای حفظ کند.
